Προστασία του θύματος ή δίωξη του εμπόρου;
Μέχρι τον Οκτώβριο του 2002 που τέθηκε σε ισχύ ο ν. 3064⁄2002 για την «Καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, των εγκλημάτων της γενετήσιας ελευθερίας, της πορνογραφίας ανηλίκων και γενικότερα της οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής και αρωγής στα θύματα των πράξεων αυτών» (ΦΕΚ Α΄ 248 / 15.10.2002) το νομοθετικό πλαίσιο που ίσχυε στην Ελλάδα, ήταν ανεπαρκές καθώς δεν τιμωρούνταν αυτοτελώς η παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων. Ωστόσο η εφαρμογή του νόμου δημιούργησε προβλήματα που σχετίζονται με την αναγνώριση των θυμάτων και με τις κρατικές υπηρεσίες που πρέπει να παρέχουν προστασία στα θύματα, σύμφωνα με το νομοθέτημα.
Πολλά θύματα δεν γνωρίζουν τι σημαίνει εμπορία ανθρώπων, δεν μπορούν να περιγράψουν τον εαυτό τους ως θύμα και αυτή η έλλειψη επίγνωσης του τι τους συμβαίνει σε συνδυασμό με την αυτοκατηγορία και την άγνοια των δικαιωμάτων τους έχει ως αποτέλεσμα την απέλαση τους χωρίς καμία προστασία από τους κινδύνους που παραμονεύουν κατά την επιστροφή τους, την καταδίκη τους για παράνομη είσοδο στην χώρα ή/και για παράνομη πορνεία. Επίσης, ο φόβος των αντιποίνων από τους εμπόρους είναι τόσο μεγάλος που αποτρέπει πολλές γυναίκες να παρουσιαστούν ως θύματα εμπορίας.
Αν πάλι καταφέρουν να χαρακτηριστούν ως θύματα ξεπερνώντας τις παγίδες, το δράμα τους δεν τελειώνει εκεί. Για να δεχτούν την αρωγή του κράτους πρέπει να συνεργαστούν με τις αρχές. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει μέσα σε 30 μέρες να αποφασίσουν αν θα καταθέσουν εναντίον των βασανιστών τους. Εάν πάλι, απλά φοβούνται και δεν το κάνουν ή καταθέσουν τελικά αλλά δεν έχουν αρκετά στοιχεία να προσφέρουν στις αρχές για τους εμπόρους αποκλείονται από την χορήγηση άδειας παραμονής, όπως προβλέπεται από το νόμο και είναι πάλι μόνες και αβοήθητες. Η σχέση εξάρτησης που αναπτύσσεται ανάμεσα στην δίωξη των εμπόρων και στην αρωγή προς το θύμα υπονομεύει τα δικαιώματα του θύματος. Ακόμα και αν το θύμα συνεργαστεί παρέχοντας αρκετά στοιχεία για να διωχθούν οι δράστες, οι μακρές δικαστικές διαδικασίες έχουν ως αποτέλεσμα να καταπονούν το θύμα ψυχολογικά αφού ζει υπό τον φόβο των αντιποίνων. Φοβάται για την ζωή του και την οικογένεια του αφού οι απειλές από τους εμπόρους είναι συνεχείς.
Οι υπάλληλοι που εμπλέκονται με το πρόβλημα έμμεσα ή άμεσα δεν φαίνεται να είναι ενήμεροι σχετικά. Ο απλός αστυνομικός ο οποίος θα είναι ο πρώτος που θα έρθει σε επαφή με ένα πιθανό θύμα δεν γνωρίζει με ποια κριτήρια μια γυναίκα μπορεί να χαρακτηριστεί ως θύμα γιατί πολύ απλά δεν υπάρχουν κατευθυντήριες γραμμές και σχετική ενημέρωση για τους αστυνομικούς πρώτης γραμμής και απλά, χωρίς δεύτερη σκέψη, την παραπέμπει για παράνομη πορνεία. Λίγοι είναι, επίσης, οι δικαστές που έχουν ενημερωθεί και ενεργούν με βάση την διεθνή εμπειρία. Η δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη που προβλέπεται από τον νόμο δεν είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί από τα θύματα καθώς το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό έχουν άγνοια για την εμπορία ανθρώπων και τους νόμους αυτούς. Η άδεια παραμονής είναι παράλληλα και άδεια εργασίας κάτι που δεν το γνωρίζουν οι επίδοξοι εργοδότες. Έτσι, το θύμα το οποίο πρέπει να εξηγήσει την κατάσταση, είναι αναγκασμένο να παρουσιάσει τη νομοθεσία που προβλέπεται, γεγονός που δημιουργεί πρόβλημα στη αναζήτηση εργασίας, στιγματίζει το θύμα, κάνει καχύποπτους τους εργοδότες και φέρνει σε δύσκολη θέση τις γυναίκες που θέλουν να κάνουν μια καινούρια αρχή.
Αξιοσημείωτο είναι ότι παρά τις νομοθετικές ρυθμίσεις το εν λόγω φαινόμενο δεν αντιμετωπίζεται ως πρόβλημα παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μετακινούμενων πληθυσμών, αλλά εστιάζει στο πρόβλημα της διεθνούς σωματεμπορίας ως διεθνές έγκλημα παράνομης μετακίνησης πληθυσμών, με προγράμματα καταστολής περισσότερο παρά προστασίας των θυμάτων. Εύκολα, λοιπόν, μπορεί να συμπεράνει ο καθένας ότι δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στην προσαγωγή δραστών και όχι στα δικαιώματα και τις ανάγκες μιας γυναίκας που έχει πέσει θύμα μιας κατάστασης συνεχούς ομηρίας και εκμετάλλευσης.